مهارت آموزی و رابطه ی آن با خداشناسی

به قلم : دکتر لیراوی ، استاد دانشگاه و کنشگر حوزه مهارت آموزی

سخنی با متولیان تعلیم تربیت و مهارت آموزی

« و ان لیس للانسان الا ما سعی»
برای انسان هیچ عاید و نتیجه ای نیست مگر حاصل تلاش،کار، مهارت، سعی و کوشش.او

این آِیه و. کلام خداوند از دو منظر قابل توجه و مداقه است:
۱)دیدگاه معنوی:که آنچه انسان در جهان حتمی آخرت درو می کند محصول کشت این جهانیست و تا در این دنیا با زحمات و کوشش های مداوم تلاش نکنیم در آن دنیا به خیر و رضایت خداوندی نمی رسیم.آنچه انسان از اعمال نیک و بد در این مزرعه ی دنیا انجام می دهد در جهان باقی به نتایج آن می رسد.نیک، محصولش نیک است و بد،محصولش بد است.و هر تلاشی و کوششی نیازمند مهارت است چه مهارت آموزی معنوی باشد و یا مادی و طبیعی.
۲)دیدگاه مادی و معنوی زندگی:که انسان هر توشه ای را به دست می آورد و رشد می دهد و اندوخته می کند حاصل کوشش های مادی و فعالیت روزمره ی اوست که این نتایج مادی که می تواند براساس معیارهای الهی دینی هم باشد حاصل نمی شود مگر با تلاش و کوشش های آگاهانه که براساس مهارت ها و حرفه های دائمی و اصولی که کسب نموده است.ملتی در هر دو بعد موفق است که توانسته است مهارت های مادی و معنوی را تواما کسب کرده باشد.و این مهارت ها نهادینه نمی شود مگر با برنامه ریزی دقیق و شروع آن در نهاد آموزش و پرورش و خانواده و جامعه.
”محصول نیازمند. کار است و. کار نیازمند. مهارت ومهارت نیازمند. برنامه ریزی و آموزش دقیق و. توسط اهلش و. متصدیا واقعی اش ”

خداوند در قرآن این کلام جاویدان فرموده اند:که ملت ها و امت ها باید در تمام زمینه های مورد نیاز چه سیاسی-چه اجتماعی-چه نظامی و چه فرهنگی آمادگی مهارتی و تجهیزاتی داشته باشند.
موکدا در زمینه ی نظامی از هر تجاوز و ذلتی با نیروی انسانی –مهارت های به روز و تجهیزات و تعدد آن ها می توانیم هر تجاوزی را جلوگیری کنیم و زیر بار هیچ خواری و ذلتی نرویم ; می فرماید:
«و اعدو الهم من استطعتم من قوه و رباط الخیل ترهبون – آیه ۶۰ سوره انفال …”
که دعوت به تهیه تجهیزات نظامی و مهارت آموزی در آن زمینه ضروری می داند.
و البته در تمام زمینه های مورد نظر بشر که زندگی فردی و اجتماعی را تضمین می کند به مهارت آموزی که مقدمه تولید افکار جدید و طرح ها و ایده های متوالی است دستور داده است.
در این زمینه نقش آموزش و پرورش و سپس آموزش عالی از همه و در همه حال پررنگ تر و اثر گذارتر است و نهادهای مهارتی و موسسات مهارت آموزی می توانند حمایت های برنامه ریزی و مدبرانه ای را در این زمینه باشند.
ابو حنیفه اسکافر. میگوید. :
مرد هنر پیشه خودنباشد. سکن
کز پی کار شده است گردون گردون

یا در مرزبان نامه میخوانیم:
در. طلب دولت و دین ، روز و شب
تا نکنی سعی ، نیابی فرح
( که هم مادیات و هم دینداری را نتیجه ی تلاش هدفمند. دانسته است )

بعد از سال ها فراموشی یا غفلت از آموزش حرفه ها و مهارت های اساسی و نجات دهنده در مدارس و دانشگاه ها که خود ضربه مهلک به بودجه کشور و به اشتغال پایدار وارد کرد و باعث سیل عظیم بیکاران و یا فارغ التحصیلان بدون مهارت در این کشور می شد که جبران آن سال ها زمان می برد. خوشبختانه در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش این امر حیاتی و اساسی دیده شده که دانش آموزان در دوران تحصیل خود باید در کنار دروس محفوظاتی و انتزاعی دروس مهارتی و مهارت های مورد نیاز خانواده و جامعه را بگذارند و سپس مسوولان کلان نظام بر مهارت آموزی در کنار دروس قدیمی و. کلاسیک تاکید کردند.و امروز این زمینه نجات دهنده ی فرزندان ما برای کسب مهارت های واقعی که منجر به اشتغال پایدار مرتبط با رشته و علاقه آن ها برای شخص و جامعه باشد فراهم گردید است.
در. کتاب تحف العقول از امام صادق ع آمده : ”هر. اهل فنیبرای موفقیت در کسب و. کارخودبه سه چیز نیازمند. است : تخصص و. باهوشی درفن و حرفه مورد. نظر
در کار و. مال مردم امانت و. درستی را حفظ کند
با صاحب کار خوش برخورد. و. خوش قلب باشد —–

و. چقدر. زیبا صائب تبریزی در. زمینه ی کار. ، پیشه وری منتج از مهارت و هنر آموزی و نتیجه ی قطعی آن که دینداری و خداشناسی و سپس رستگاریست سروده است:
مرد. را کار. ، به از بیکاریست
کاهلی، خبث و. مردم آزاریست
چون که نظم جهان ز پیشه وریست
هر. نظامی که هست در. هنر است گر چه اهل هنر بسی باشد
رستگار این چنین کسی باشد
(پس انسان عاقل هم در. لابه لای اجزای حرفه و مهاتهای واقعی دست توانای خدا را می بیند
و هم قدرت لایتناهی خداوند. در. خلق مغز انسان برای تسلط بر. مهارتهای پیچیده که با آن مکنونات عالم به اذن خداوند کشف میشود و هم خود مهارت آموزی ایجاد کار و گریز از بیکاری منجر. به دینداری واقعی میشود. )
برو. کار می کن مگو چیست کار                                که سرمایه ی جاودانیست کار
این شعر زیبای کودکیمان بود. که حفظ میکردیم و به معنای آن تعمق نمیکردیم
:::::::::::::::::

به راستی فقدان مهارت های واقعی و صادق متکی به علاقه ی نوجوانان و جوانان جامعه سال هاست که در کشور احساس می شود، بیکاری های آزاردهنده و گرایش های بی تفاوتی، نفرت، بی دینی و کاهلی در پایبندی به آموزه های دینی را در بین بعضی افراد رقم زده است.
و اگر فکری نشود می تواند به عنوان یک پدیده ی فرار از دین و یا تضعیف آموزه های دینی را تسری دهد، زیرا اگر مهارت و فن و حرفه نباشد بیکاری به اوج خود می رسد و بیکاری که باشد معاش و مایحتاج زندگی کاهش پیدا می کند و ما نمی توانیم از طبیعت خداوند و این ثروت های خدادادی نهفته در دل زمین و روی زمین بهره مند شویم و هر روز شاهد جوانان متخلف و بیکار و بی هویت و متکی به غیر باشیم.
فرموده ی پیامبر بزرگوار اسلام (ص) است:
من لا معاش له لا دین له من لا معاش له لا معاد له
اگر معاش و پول و درآمد نباشد دین هم ضعیف می شود به جز افراد نادری که آن هم استثناست و انگشت شمار.
باید. با تلاش صید. کنیم که شاعر. خوش ذوق ما – سنایی- فرمودند:
گرددریاو رود و جیحون گرد
ماهی از تابه صید نتوان کرد
و. فردوسی بزرگ بهشت را نتیجه ی کوشش و نیکی می داند. :
به کوشش بجوییم خرم بهشت
خنک آنکه جز تخم نیکی نکشت
خوشبختانه طرح آموزش های کوتاه مدت مهارتی و ایران مهارت که به همت سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور و وزارت آموزش و پرورش رقم خورده است اگر دقیقا هدایت شود که به سرنوشت طرح کاد و امثالهم مبتلا نشود می تواند نقش مهمی در آینده ی نزدیک در ایجاد مهارت های اساسی و مورد نیاز جامعه و خانواده ها را براساس علاقه مندی و رغبت و توانایی دانش آموزان ایفا کند.
البته منوط به برنامه ریزی، پیگیری و جدیت هر دو نهاد خواهد بود که نجات جامعه ی آماری بیکاری می تواند باعث تقویت دین و خداشناسی استدلالی در جامعه باشد.
اغلب شیمیدانان، فیزیکدانان، پزشکان، مهندسان، مهارتی ها-تکنسین ها و غیره انسان های خداشناس فوق العاده ای هستند که خداوند را در ذره ذره تحقیقات خود دیده اند برای آن ها خداوند حاضر و ناظر و نظم موجود در تمام پدیده های مورد مطالعه حکایت از خداوند خالق، ناظم و مدبر دارد که دیگر از این فرد نمی توان خدا را به هر قیمتی گرفت.
در کار خود در مهارت خود در حرکت متعالی کائنات در هدایت موجود یک اتم و مولکول در ارتباط اجزای یک کوانتیک و یک سلول.در یک سیتی پلاسم و یک میتوکندری تا نوترون و پروتون یک هسته و حرکت یک سیاره و قمر در مدار خود در فلک و سیستم های پیچیده یک رایانه و موبایل که هدایت مغز پیچیده ی انسان مخترع دارد در ارتباط اجزای یک چرخ خیاطی و نظم مصالح ساختمانی یک بنا تا قدرت چشم و ابرو و ناخن بی روح تا محاسبات کوچک یک امور حسابداری یک آموزشگاه و شرکت تا حرکت ربات ها و قدرت یک هواپیمای بدون سرنشین همه و همه یک انسان منصف آموزش دیده ی عمیق غیرسطحی را به قدرت لایزال الهی و ید قدرت خداوند. آن در پشت تمام این قضایا و این پدیده ها هدایت می کند و آموزش تمام این مهارت ها و مشابه
آن باعث تقویت و ثبات دین و امر واقعی خداشناس می شود که شاید ما نتوانیم آن را در برهان حرکت ،برهان سینوی و برهان نظم و برهان فارابی و غیره دریافت کنیم
متاسفانه نظام آموز ما از جهاتی تاریخ مصرف گذشته ، تکراری ، محفوظاتی ، کسل کننده و خسنگی آور. است
نه تنها تجربیات ما میگوید. آرزوی آمدن شنبه بعد. از جمعه را کمتر. کسی داشته است
راضی نبودیم تعطیلات نوروز و تابستان تمام شود.
و زنگ آخر را میخواستیم به سرعت بگذرد. تا به طرف درب کلاس حمله کنیم که امروز هم چنین است
چرا؟
کلاس جذابیت ندارد.
معلم مهارتهای واقعی را که مورد. علاقه و خواست دانش أموز است اجازه ی تدریس ندارد. یا کفایت نمی کند.
شاعر. توانا جناب نظامی چنین فرمودند:
پیشه آموز. ای پسر. که تو را
پیشه باشد، امان ز درویشی

البته تاکید. شده که هم کار و هم مهارت باید. با کیفیت باشد
اگر میخواهیم جواب دشمنان را بدهیم باید. تولید. ملی و کالای ایرانی باید. با کیفیت باشد. باید. به رقیب خود. تنه بزند.
باید هم اعتماد. داخلی را جلب کند. و هم اعتماد. خارجی را در. صادرات

در کتاب کنزالاعمال از رسول خدا ص آمده است:
أن الله تعالی یحب اذا عمل احدکم عملا ان یتقنعه
( خداوند. متعال دوست دارد که هر گاه فردی از شما کاری را انجام می دهد. آن را بی عیب و. محکم و با کیفیت انجام دهد)
در. صورت آموزش مهارت خوب ، یادگیری مهارت خوب و بروز و مورد. نیاز. جمعه داخلی و خاجی و استفاده از انیشه و تجربه ی دیگران و مصنوعات با کیفیت هم از آمار. بیکاران کمتر. خواهد. شد. و. هم گرایش به طرف خداوند. و. دینداری افزایش خواهد. یافت
و ما امروز در. جنگ نابرابر اقتصادی هستیم
همانگونه که در. جنگ نابرابر. نظامی در. مقابله با ۳۶ کشور. پیدا و نا پیدا به دست توانای فرزندان دیندار. وطن پیروز. شدیم
باید. امروز هم با مهارت آموزی مورد. نیاز جامعه و شروع از مدارس اقتصاد. خود. را مقاوم سازیم
پس به سوی علم با مهارت بشتابیم و مدارس و. مراکز را از محفوظات صرف و. خسته کننده نجات دهیم که نجات کشور. در. دانش مهارتیست که ما را در مقابل مطامع ابر. قدرتهای جهانخوار. بیمه میکند. وفرزندانی علاقه مند. به دانش و مدرسه را شاهد. خواهیم بود
که آزموده را آزمودن خطاست
پیشرفت تاریخ متمدن ما به مهار. و فنون روز بود. و. پیشرفت دنیای امروز به دانش مهارتی و فرار. از محفوظات که محفوظات هم باید. مهارتی شوند.
مهارت در تمام جنبه های زندگی در. اخلاق در عبادات در. زندگی خانوادگی و. اجتماعی و فنی و حرفه ای در سیاست و اقتصاد. و. اجتماع در. زندگی فردی و اجتماعی
زندگی بدون مهارت یعنی زندگی بی هدف و بی سرنوشت درهنر و مهارت دستان قدرتمند. خداوندی را بهتر میتوان دید. و ایمان استوار ترخواهد بود.
در. سد. سکندربتوان رخنه فکندی
گر. داعیه ی همت مردانه زند. موج

به هر. کاری که همت بسته گردد
اگر خاری بود، گل دسته گردد